Leki zalecane przez psychiatrę

Psychofarmakoterapia czyli zastosowanie leków leczących objawy zaburzeń psychicznych to jedna z podstawowych możliwości, które daje nowoczesna psychiatria. Groźnie brzmiący i budzący złe skojarzenia termin "psychotrop" oznacza "środek wpływający na psychikę". Wbrew obiegowym opiniom leki stosowane w psychiatrii to nie pigułki szczęścia ani "ogłupiacze", raczej środki których zadaniem jest ułatwienie psychice powrotu do stanu normalnego, sprzed zachorowania oraz zapobieganie nawrotom objawów chorobowych.

Na polskim rynku dostępnych jest kilkadziesiąt leków mających zastosowanie w leczeniu czy łagodzeniu zaburzeń psychicznych. Należą do nich leki działające na objawy depresji, choroby afektywnej dwubiegunowej, zaburzeń lękowych, schizofrenii i innych psychoz, a także na bezsenność, zaburzenia pamięci i inne objawy. Część leków ma działanie wspomagające w leczeniu nałogów, takich jak uzależnienie od alkoholu czy nikotyny.

Działania niepożądane

Leki stosowanie w psychiatrii nie są pozbawione działań niepożądanych, co zresztą dotyczy także leków mających zastosowanie w innych dziedzinach medycyny. Na szczęście w większości przypadków objawy te dotyczą głównie początkowego okresu przyjmowania leku, np. kilku pierwszych dni kuracji. W dłuższej terapii istotne jest, by leki nie powodowały żadnych odczuwalnych dolegliwości lub żeby dolegliwości były łagodne i nieuciążliwe. Zazwyczaj jest możliwe zastosowanie preparatu alternatywnego, jeśli poprzedni był źle tolerowany.

Warto zaznaczyć, że objawy niepożądane, które pojawiają się zaraz po włączeniu leków, szybko ustępują po jego odstawieniu. Zła tolerancja jednego leku, nie oznacza że kolejny także będzie źle tolerowany, a charakter objawów niepożądanych opisywanych przez pacjenta jest dla lekarza wskazówką, jak można zmienić dotychczasowe leczenie.

Czy leki "otumaniają"?

Tak - w początkowych okresie niektóre (chociaż nie wszystkie!) leki psychiatryczny dają uczucie senności, stłumienia, spowolnienia. Nierzadko działanie takie jest korzystne, łagodząc lęk czy bezsenność. Natomiast rzadko działanie takie utrzymuje się długo. Z reguły senność polekowa trwa kilka dni, zanim organizm zaadaptuje się do nowej substancji. Senności polekowej można zapobiegać, zwiększając dawkę leku powoli, natomiast rozpoczynanie kuracji w weekend czy w trakcie urlopu, zmniejsza uciążliwość tego zjawiska i nie utrudnia pracy zawodowej.

Warto zwrócić uwagę na fakt, że tłumiące działanie jest charakterystyczne tylko dla niektórych leków, pozostałe nie dają takiego efektu, a część z nich ma wręcz działania aktywizujące i mobilizujące.

Czy leki uzależniają?

Zdecydowana większość leków stosowanych w psychiatrii nie powoduje uzależnienia. Po przeprowadzeniu odpowiednio długiej kuracji, możliwe jest stopniowe odstawianie leków i w przerwanie terapii.

Niektóre z leków o działaniu uspokajającym i nasennym mogą spowodować uzależnienie - ważne że żadne z nich nie są przeznaczone do długotrwałej kuracji, a ponadto stosowanie się do zaleceń lekarskich dotyczących terapii pozwala uniknąć przyzwyczajenia się do tych leków.

Jak długo trzeba brać leki?

Wstępny etap leczenia, kiedy stopniowo ustępują lub ulegają złagodzeniu ostre objawy chorobowe, trwa zazwyczaj kilka tygodni. Czas ten zależy od rodzaju zaburzenia psychicznego, od dotychczasowego przebiegu choroby, wieku pacjenta i indywidualnej odpowiedzi na leki. W tym okresie mogą być zalecane częstsze wizyty u psychiatry czy korekta dawek.

Regułą jest zastosowanie leczenia utrwalającego poprawę - jej celem jest zapobieganie nawrotowi objawów chorobowych - przy pierwszych epizodach chorobowych leczenia podtrzymujące zwykle trwa przynajmniej 6 miesięcy.

W wielu chorobach zalecane jest długoterminowe leczenie podtrzymujące - należy do nich schizofrenia, choroba afektywna dwubiegunowa czy nawracająca depresja o cięższym przebiegu. W okresach poprawy nierzadko możliwe jest stosowanie mniejszych dawek. Osoby cierpiące na demencję wymagają długoterminowej opieki psychiatrycznej, natomiast potrzeba stosowania leków może zmieniać się w zależności od nasilenia objawów chorobowych.

Mogą Państwo oczekiwać od psychiatry, że rozpoczynając leczenie przynajmniej orientacyjne określi czas planowanej terapii.

Czy stosując leki można pić kawę i palić papierosy?

Tak. Psychiatra często pyta o ilość wypijanej dziennie kawy i liczbę wypalanych papierosów, żeby ocenić ich wpływ na ilość leku we krwi.

Czy stosując leki można pić alkohol?

Zasadniczo nie - zasada ta dotyczy większości leków stosowanych w psychiatrii. Producenci leków zwykle zastrzegają, że picie alkoholu w trakcie leczenia nie jest zalecane. Jest tak ponieważ alkohol zmniejsza skuteczność stosowanych leków, może się także zdarzyć, że wybitnie nasili ich działanie lub spowoduje powstanie trudnych do przewidzenia objawów niepożądanych.

Czy stosując leki można prowadzić samochód?

W wielu przypadkach tak. Warto pamiętać, że często same objawy chorobowe, które utrudniają codzienne funkcjonowanie, są także przeciwwskazaniem do prowadzenia pojazdu. Do prowadzenia samochodu można wrócić po uzyskaniu poprawy w trakcie leczenia. Szczególna ostrożność jest potrzebna w początkowym okresie kuracji, kiedy zwykle występują objawy niepożądane i zanim organizm zaadaptuje się do danego leku. W trakcie kuracji niektórymi lekami nie wolno prowadzić pojazdów w ogóle. Kwestię wpływu leczenia na możliwość prowadzenia samochodu należy omówić z lekarzem.

Czy w ciąży można brać leki?

Stosowanie leków w ciąży, w okresie karmienia piersią a także u kobiet planujących ciążę i będących w trakcie terapii zawsze wymaga omówienia z lekarzem. Zazwyczaj unika się stosowania leków w pierwszym trymestrze ciąży (pierwsze trzy miesiące), w późniejszym jej okresie terapia jest bezpieczniejsza. Wiele leków w nieznacznym stopniu zwiększa ryzyko wystąpienia zaburzeń polekowych u dziecka lub działanie takie w ogóle nie jest znane. Tylko część leków w istotnym stopniu zwiększa to ryzyko.

Leczenie farmakologiczne jest często zalecane i szczególnie istotne u kobiet cierpiących na schizofrenię, chorobę afektywną dwubiegunową czy na ciężką depresję. W wielu przypadkach można natomiast zastosować leczenie alternatywne do farmakologicznego, np. psychoterapię.

Paweł Czerwiński, specjalista psychiatra